Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından yayımlanan 2025 Uzay Ortamı Raporu, Dünya yörüngesinde uzay çöpü miktarının hızla arttığını ortaya koydu. Uzaydaki enkaz yoğunluğunun artmasının “Kessler sendromu” olarak bilinen zincirleme çarpışmaların önünü açabileceği uyarısında bulunan ESA, bu senaryoda çarpışmalar sonucunda ortaya çıkan yeni parçalar başka cisimlerle çarpışarak daha fazla enkaz oluşmasına yol açıyor ve süreç kendi kendini besleyerek devam ettiğini belirtti. Bilim insanlarına göre, artık yeni enkaz oluşumunu önlemek yeterli değil. Yörüngedeki mevcut atıkların aktif şekilde temizlenmesi gerekiyor. Zira bu zincirleme parçalanmalar, bazı yörüngeleri uzun vadede kullanılamaz hâle getirebilir.
130 MİLYONDAN FAZLA KÜÇÜK PARÇA TESPİT EDİLDİ
ESA tarafından yayımlanan verilerine göre, Dünya yörüngesinde çapı 10 santimetreden büyük yaklaşık 54 bin nesne bulunuyor. 1 ile 10 santimetre arasındaki parça sayısının ise yaklaşık 1,2 milyon olduğu tahmin ediliyor. Ayrıca 1 milimetre ile 1 santimetre aralığında yaklaşık 130 milyon parça uzay çöpü yüksek hızla yörüngede dolaşıyor. Bu parçalar her ne kadar küçük olsa da, Uluslararası Uzay İstasyonu veya Hubble Uzay Teleskobu gibi araçlara ciddi hasar verebilecek potansiyele sahip.
ÇARPIŞMA DIŞINDA DA PARÇALANMA YAŞANIYOR
Uzaydaki nesnelerin sadece çarpışmalarla değil, patlamalar ya da uzun süreli yıpranma gibi etkenlerle de parçalandığına dikkat çekiliyor. 2024 yılında gerçekleşen plansız 11 parçalanma olayı, tek başına 2.600'den fazla yeni çöp parçası oluşturdu. Bu tür olaylar kontrol edilemediği için ortaya çıkan parçaların yörüngeden çıkıp atmosfere girerek yanması da garanti edilemiyor.
KONTROLLÜ GİRİŞLERDE ARTIŞ VAR
2024 yılında yörüngeden kontrollü biçimde çıkarılan roket ve uydu sayısının önceki yıllara kıyasla arttığını kaydeden ESA, bu yöntemin etkili bir atık yönetimi aracı olduğunu belirtiyor. 2023 öncesine ait standartlara göre, alçak Dünya yörüngesindeki roketlerin yaklaşık yüzde 90’ı 25 yıl içinde yörüngeden ayrıldığı aktarılırken 2023'te ESA'nın benimsediği daha sıkı beş yıllık yeni standarda ise yüzde 80 oranında uyum sağlandığı kaydedildi.
KÜRESEL İŞ BİRLİĞİ ŞART
ESA uzmanları, bu olumlu gelişmelere rağmen bazı önemli noktalara dikkati çekiyor. Yörüngedeki çöplerin temizlenmesi ve gelecekteki risklerin azaltılması için küresel çapta iş birliğinin şart olduğunu vurgulayan ESA uzmanları, aksi hâlde insanlık için vazgeçilmez önemdeki yörünge alanlarının kullanımı tehlikeye girebileceğini ifade ediyor.
